BAB 4 : TATACARA PENGAUDITAN

 
Dalam melaksanakan sesuatu audit, terdapat enam proses utama yang akan terlibat iaitu :
i. Menentukan objektif dan skop pengauditan ke atas penyata kewangan
ii. Surat ikatan audit
iii. Perancangan audit
iv. Kajian dan penilaian ke atas system perakauanan dan system kawalan dalaman
v. Kawalan kualiti ke atas kerja-kerja audit
vi. Laporan audit
Menentukan objektif dan skop pengauditan ke atas penyata kewangan
Objektif Audit
- Membolehkan seseorang juruaudit melahirkan pendapat ke atas penyata kewangan
- Pendapat juruaudit : mengukuhkan kebolehpercayaan atau kredibiliti penyata kewangan
- Namun begitu ia tidak menjadi jaminan kepada kejayaan organisasi pada masa akan datang atau sebagai satu pendapat mengenai kecekapan dan keberkesanan pihak pengurusan yang menjalankan aktiviti entiti tersebut
Tanggungjawab Terhadap Penyata Kewangan
- Juruaudit : tanggungjawab untuk membentuk dan melahirkan pendapat ke atas penyata kewangan
- Pihak pengurusan : menyimpan rekod-rekod perakaunan yang mencukupi dan system kawalan dalaman yang sesuai, pemilihan dan penggunaan polisi-polisi perakauanan yang sesuai, menjaga dan melindungi keselamatan asset-aset syarikat
- Audit penyata kewangan tidak akan melepaskan tanggungjawab pihak pengurusan
Skop Audit

· Skop pengauditan ke atas penyata kewangan ditentukan agar selaras dengan kehendak undang-undang, peraturan-peraturan dan ketetapan badan professional yang berkaitan
· Kerja pengauditan mesti dirancang terlebih dahulu
· Mesti mendapatkan kepastian yang diyakinin bahawa maklumat yang diperolehi boleh dipercayai dan mencukupi maklumat dipersembahkan dengan betul untuk menilai kebolehpercayaan dan kecukupan.
i. Jalankan kajian dan penilaian
ii. Jalankan lain-lain ujian, pertanyaan, tatacara pengesahan
· Untuk menentukan maklumat dipersembahkan dengan betul :
i. Bandingkan penyata kewangan dengan rekod perakauanan dan lain-lain sumber data
ii. Membuat pertimbangan yang munasabah ke atas penyata kewangan yang disediakan oleh pihak pengurusan
Surat Ikatan Audit
- Surat yang dihantar kepada pelanggan untuk mendokumen dan mengesahkan penerimaan perlantikan, objektif, skop audit, tanggungjawab kepada pelanggan dan bentuk laporan
- Boleh mengelakkan salah fahan berhubung ikat janji yang dibuat
- Kandungan utama :
i. Objektif audit ke atas penyata kewangan
ii. Tanggungjawab pihak pengurusan terhadap penyata kewangan
iii. Skop audit termasuk rujukan yang selaras dengan undang-undang, peraturan atau ketetapan badan professional
iv. Bentuk laporan yang dikelaurakan
v. Risiko-risiko yang mungkin timbul disebabkan bentuk ujian atau penghadan semula jadi
vi. Pemberitahuan untuk mendapatkan apa-apa rekod, dokumen-dokumen dan lain-lain maklumat
- Perkara-perkara lain yang boleh dimasukkan :
i. Penyusunan berhubungan perancangan audit
ii. Jangkaan menerima pengesahan bertulis daripada pengurusan mengenai perwakilan
iii. Permintaan membalas surat ikatan sebagai mengesahkan persetujuan
iv. Penerangan berkaitan lain-lain surat atau laporan
v. Asas untuk tentukan yuran audit dan cara pembayaran
vi. Penyusunan tentang penglibatan juruaudit lain atau pakar
vii. Penyusunan tentang penglibatan juruaudit dalaman atau kakitangan pelanggan
viii. Penyusunan dengan bekas juruaudit semasa permulaan audit (jika ada)
ix. Apa-apa sekatan dari tanggungan juruaudit
x. Rujukan persetujan lanjutan antara juruaudit dengan pelanggan
- Dalam kes pengauditan berulang, juruaudit boleh memutuskan untuk tidak menghantar surat ikatan
- Walau bagaimanapun, terdapat factor-faktor yang boleh menyebabkan juruaudit menghantar surat yang baru :
i. Sebarang petanda bahawa pelanggan salah faham terhadap objektif dan skop audit
ii. Penyemakan semula atau perkara-perkara yang khusus berhubung ikat janji
iii. Pertukaran lembaga pengarah
iv. Perubahan yang ketara di dalam bentuk atau saiz perniagaan pelanggan
v. Keperluaan undang-undang
- Jika juruaudit syarikat induk juga merupakan juruaudit anak-anak syarikat cawangan atau bahagian, ia harus mempertimbangkan factor-faktor berikut untuk tentukan samada perlu untuk menghantar surat ikatan yang berasingan :
i. Siapa yang melantik juruaudit komponen
ii. Samada laporan audit berasingan akan dikeluarkan terhadap komponen
iii. Keperluan undang-undang
iv. Liputan kerja-kerja yang dilaksanakan oleh juruaudit lain
v. Peratusan hak milik oleh syarikat induk
- Setelah persetujuan dicapai antara juruaudit dan pelanggan, juruaudit perlu mengetahui mengenai latar belakang perniagaan pelanggan bagi membolehkannya mengenalpasti kejadian-kejadian, urusniaga-urusniaga dan amalan-amalan pelanggan yang mempunyai kesan penting ke atas penyata kewangan
- Maklumat – maklumat mengenainya boleh didapati dari sumber-sumber berikut :
i. Laporan tahunan kepada pemegang saham
ii. Minit-minit mesyuarat
iii. Laporan pengurusan kewangan dalaman untuk jangka masa semasa dan masa lepas
iv. Kertas kerja audit yang lalu dan fail-fail yang berkaitan
v. Perbincangan dengan pihak pengurusan dan kakitangan pelanggan
vi. Buku panduan (manual) mengenai polisi dan tatacara yang diamalkan oleh pelanggan
vii. Jurnal dan majalah perdagangan
viii. Keadaan ekonomi dan kesannya ke atas perniagaan pelanggan
ix. Lawatan ke premis tempat pelanggan menjalankan perniagaan dan kemudahan-kemudahan loji yang ada
- Perbincangan dengan pihak pengurusan dan kakitangan menyentuh tentang perkara-perkara berikut :
i. Perubahan di dalam pengurusan dan kakitangan menyentuh aktiviti entity perniagaan
ii. Peraturan semasa kerajaan yang mempunyai kesan ke atas pelanggan
iii. Perkembangan semasa perniagaan secara keseluruhan yang mempunyai kesan ke atas perniagaan pelanggan
iv. Masalah-masalah kewangan pada masa kini dan yang akan dihadapi serta masalah-masalah perakaunan
v. Kewujudan pihak lain yang berkaitan dengan pelanggan
vi. Kemudahan loji dan bangunan yang baru ataupun yang telah ditutup
vii. Perubahan-perubahan semasa atau dijangka akan berlaku ke atas teknologi jenis barang, keluaran atau perkhidmatan dan kaedah pengeluaran atau agihan
viii. Perubahan system perakaunan dan system kawalan dalaman
Perancangan Audit
- Juruaudit perlu merancang kerjanya supaya ia dapat menjalankan sesuatu audit yang berkesan secara cekap dan mengikut susunan masa yang teratur
- Perancangan dibuat berdasarkan kepada pengetahuan juruaudit mengenai perniagaan pelanggannya
- Perkara-perkara yang perlu diambil kira:
i. Memahami system perakuanan, polisi dan tatacara kawalan dalaman yang diamalkan oleh pelanggan
ii. Menetapkan darjah kesandaran yang dijangka boleh diletakkan keatas kwalan dalaman pelanggan
iii. Menentukan dan memprogram bentuk, pemasaan dan had tatacara audit yang akan dilaksanakan
iv. Penyelarasan kerja yang akan dijalankan
- Perlu dibentuk dan disemak semula dari semasa ke semasa dalam menjalankan kerja audit
- Perlu dilibatkan secara berterusan sepanjang tempoh ikat janji
- Sekiranya berlaku perubahan keadaan atau penemuan-penemuan luar jangka yang di hasilkan dari tatacara audit, perancangan keseluruhan dan program audit perlu disemak semula
- Pemerhatian yang sewajarnya sepatutnya ditumpukan kepada bahagian-bahagian audit yang penting dan masalah-masalah yang mungkin dihadapi
- Membantu pembantu-pembantu audit untuk menjalankan kerja audit dengan lebih teratur dan menyelaraskan kerja-kerja yang dibuat oleh juruaudit yang lain
- Bentuk atau sifat perancangan bergantung kepada saiz dan kerumitan entity yang akan diaudit, pengalaman masa lepas juruaudit dengan entiti berkenaan dan pengetahuan juruuaudit tentang perniagaan pelangggan secara keseluruhannya
- Semasa perancangan : juruaudit boleh berbincang tentang perkara-perkara tertentu dengan pihak pengurusan dan kakitangan entity untuk memperkemaskan kerja audit yang akan dijalankan
Kajian Dan Penilaian Keatas System Perakauanan Dan System Kawalan Dalaman
Sistem perakauanan
- Satu siri tugas dalam didalam sesebuah entit dimana urusniaga-urusniaga perniagaan di proses sebagai satu cara menyelenggara rekod-rekod kewangan
- System ini perlu mengenali, mengira, mengklasifikasi, mengepos, meringkas dan melapor transasi
- Juruaudit perlu memahami dengan mendalam system perakaunan yang diamalkan oleh pelanggannya bagi mengenal pasti bahagian-bahgian dimana penipuan dan kesilapan boleh berlaku
- Tatacara cara penyokongan : ujian-ujian yang direka bentuk untuk mengumpulkan bukti-bukti audit yang dapat memastikan samada butir-butir mengenai maklumat yang dihasilkan dari system perakaunan adalah lengkap, tepat dan sah
- Merangkumi ujian-ujian terperinci atas baki akaun dan urusniaga menganalisa nisbah-nisbah dan arah alir penting
System Kawalan Dalaman
- Keseluruhan perancangan organisasi termasuk kaedah serta tatacara yang digunakan oleh pihak pengurusan dalam membantu mencapai objektif yang menyakinkan dan praktikal, mengikut perakuan pelakuan perniagaan yang teratur dan efisen, pematuhan kepada polisi pengurusan, penjagaan aset, pencegahan dan pengesanan fraud dan ketepatan rekod-rekod perakaunan
- Tatacara pematuhan : ujian-ujian yang direka bentuk dengan tujuan untuk mencapai satu tingkat keyakinan bahawa kawalan-kawalan dalaman yang akan digunakan sebaggai sandaran kerja adalah sebenar-benarnya diamalkan dengan berkesan
- Termasuk ujian-ujian, pemohonan untuk memeriksa dokumen-dokumen yang menyokong sesuatu urusniaga

Kawalan Kualiti Keatas Kerja-Kerja Audit
- Apabila seseorang juruaudit menugaskan kerja kepada pembantu-pembantunya atau menggunakan kerja-kerja yang dilaksanakan oleh juruaudit lain atau pakar-pakar, beliau masih bertanggungjawab untuk membentuk dan melahirkan pendapat keatas maklumat-maklumat kewangan
- Juruaudit harus menyelia dan menyemak semula semua kerja yang telah diserahkan kepada pembantunya untuk mendapatkan kepastian yang menyakin kan bahawa kerja-kerja yang dilaksanakan oleh pembantu adalah mencukupi untuk tujuan audit
Perwakilan
- Sebarang perwakilan kerja kepada pembantu audit harus dapat memastikan bahawa kerja-kerja tersebut akan dilaksanakan oleh mereka yang bebas dan mempunyai tingkat kemahiran yang tinggi seperti mana yang diperlukan
Arahan
- Arahan yang sewajarnya diberi kepada pembantu apabila berlaku perwakilan kerja
- Ia melibatkan memberitahu kepada pembantu tanggungjawab mereka dan objektif tatacara kerja yang akan mereka laksanakan
- Perkara-perkara lain yang terlibat adalah bentuk perniagaan entity dan maslah-masalah yang mungkin dihadapi dalam perakauanan dan pengauditan



Penyeliaan
- Penyeliaan oleh personal yang bertanggungjawab harus dilakukan dari semasa ke semasa dalam proses perlaksanaan audit agar :
i. pembantu-pembantu memperlihatkan bahawa mereka mempunyai kemahiran dan kecekapan untuk menjalankan tugas yang telah diberikan
ii. pembantu-pembantu memperlihatkan kefahaman mereka terhadap arahan-arahan audit
iii. kerja-kerja yang dijalankan adalah menurut program audit dan lain-lain dokumen perancangan
Pengkajian Semula
- kerja-kerja yang dilakukan oleh setiap pembantu audit mesti disemak semula oleh personal yang sepadan atau mempunyai kelayakan dan kemahiran yang lebih tinggi untuk meentukan samada :
i. kerja itu telah dilaksanakan selaras dengan standard professional
ii. kerja yang dilaksanakan dan keputusan-keputusan yang diperolehi telah pun didokumenkan secukupnya
iii. jika terdapat sebarang persoalan audit yang penting yang masih belum diselesai
iv. objektif tatacara audit telah dapat dicapai dan kesimpulan dan digambarkan adalah konsisten dengan hasil perlaksanan kerja
- peringkat pengkajian semula didalam audit adalah seperti berikut :
i. pengkajian semula dari awal rancangan audit dan program audit
ii. pengkajian semula keatas kajian dan penilaian kawalan dalaman termasuk tatacara pematuhan dan sebarang penggubahsuaian yang dibuat keatas program audit
iii. pengkajian semula dokumentasi bukti audit yang diperolehi dan kesimpulan yang dibuat daripadanya
iv. pengkajian semula maklumat kewangan dan laporan audit yang dicadangkan
Laporan audit
- pendapat juruaudit tentang persembahan penyata kewangan entity mengenai kedudukan kewangan dan hasil kendalian operasi entity tersebut
- laporan mestilah ditulis dengan jelas
- terdapat empat jenis laporan :
i. pendapat tanpa syarat(unqualified opinion)
ii. pendapat bersyarat(qualified opinion)
iii. pendapat bertentangan(adverse opinion)
iv. pendapat penafian(disclaimer opinion)
Pendapat Tanpa Syarat
- dikeluarkan apabila juruaudit berpuas hati dalam semua aspek
- mesti jelas melahirkan kepuasan
Pendapat Bersyarat
- apabila juruaudit membuat kesimpulan bahawa ia tidak boleh mengeluarkan pendapat tanpa syarat
- ini adalah kerana wujudnya ketidaksetujuan, ketidakpastian atau batasan atas skop kerja
- walau bagaimanapun ketidakpastian ini adalah tidak begitu penting
Pendapat Bertentangan
- apabila kesan daripada ketidakpastian adalah begitu menyerap kepada penyata kewangan
Pendapat Penafian
- apabila juruaudit mendapati yang kemungkinan kesan dari batasan skop kerja atau ketidak pastian secara keseluruhannya adalah sangat material sehingga menyebabakan juruaudit ttidak beruupaya untuk member pendapat keatas penyata kewangan